سخنرانی درباره «انواع تعهد وجودي»
چكيده:
تعهد وجودي انواع بسياري دارد كه در اين مقاله، تنها به «تعهد وجودي موضوع» پرداخته و آن را در چهار دسته كلي طبقه‌بندي كرده‌ايم: 1. درون‌گزاره‌اي، 2. درون‌قاعده‌اي، 3. درون‌منطقي و 4. درون زباني. نشان مي‌دهيم كه قواعد منطق قديم در هر يك از تعهدها احكام گوناگوني دارد و از اين نتيجه مي‌گيريم كه اين تعهدها هم‌توان و معادل نيستند. همچنين، براي تعهد درون‌گزاره‌اي سه تفسير ارسطويي، فرگه‌اي و راسلي بيان مي‌كنيم. تفسير ارسطويي گزاره‌هاي موجبه را متعهد به وجود موضوع مي‌سازد و تفسير فرگه‌اي گزاره‌هاي سالبه را و تفسير راسلي همه محصوره‌ها را داراي تعهد وجودي مي‌شمارد. در هر يك از اين تفسيرها قواعد منطق قديم را با و بدون تعهدهاي درون‌قاعده‌اي، درون‌منطقي و درون‌زباني بررسي كرده‌ايم و نشان داده‌ايم كه هيچ كدام از اين تعهدها و تفسيرها نمي‌تواند همه قواعد منطق قديم را معتبر سازد. قاعده‌هايي كه از كمند همه اين تعهدها و تفسيرها مي‌گريزند دو قاعدة «نقض موضوع» و «نقض طرفين» هستند.
دو سال پيش، همايشي در دانشگاه شريف برگزار شده بود كه مقاله‌اي با مضمون مشابه ارائه كرده بودم:
سمینار دو روزه منطق و فلسفه ریاضی برگزار شد - جمعه یکم خرداد 1388
در آن همايش، انواع تعهد وجودي را نزد منطق‌دانان جديد بررسي كرده بودم؛ اما در ارائه ديروز، تعهد وجودي را بيشتر نزد منطق‌دانان قديم مورد بحث قرار داده‌ام.